Analizy
RAPORT IAOM. Jak instytucje publiczne walczą z dezinformacją i fake newsami?
Zapraszamy Państwa do lektury kolejnego raportu Instytutu Audytu Obiektywizmu Medialnego. Tym razem eksperci instytutu przeanalizowali, jak instytucje publiczne radzą sobie z plagą fake newsów w przestrzeni publicznej. Instytut w ostatnich tygodniach zadawał pytania dotyczące walki z dezinformacją wielu wybranym polskim urzędom państwowym i samorządowym. Co nam odpowiedziały? Jak wygląda ich organizacja w tym zakresie? Czy mają opracowane procedury postępowania w przypadku pojawienia się fake newsów w obszarze ich działalności. A może zatrudniają specjalistów w tej dziedzinie? Oto szczegóły.
MINISTERSTWA
Ministerstwo Sportu i Turystyki
Monitoringiem mediów i social mediów, w tym również w zakresie pojawiających się fake newsów w obszarze działania urzędu, zajmuje się Biuro Komunikacji. Zgodnie z procedurą informacje o wykrytych fake newsach/dezinformacji przekazywane są do dyrekcji komórki, która podejmuje decyzję o dalszej ścieżce postępowania. Ścieżka ta może obejmować m.in. bezpośrednie wystąpienie do redakcji o zamieszczenie sprostowania, jak również sprostowanie fake newsa w formie wywiadu do mediów, oświadczenia na stronie www, wpisu w mediach społecznościowych, rozmowy na antenie TV lub radia, a także zorganizowania briefingu prasowego. W roku 2022 Ministerstwo Sportu i Turystyki korzystało z każdej z wyżej wymienionych form.
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej
MRiPS stale monitoruje, czy w przestrzeni informacyjnej pojawiają się nieprawdziwe informacje związane z obszarem działalności ministerstwa. Stanowiska MRiPS wobec informacji prasowych są dostępne na stronie ministerstwa. Odniesienia są także publikowane na profilach ministerstwa w mediach społecznościowych.
Ministerstwo Edukacji i Nauki
Biuro Prasowe w MEiN w odniesieniu do nieprawdziwych informacji, które pojawiają się w mediach, reaguje natychmiastowo. Wszystkie wyjaśnienia lub sprostowania są zamieszczane na stronie internetowej Ministerstwa w zakładce „Wyjaśnienia dla mediów”.
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej
Pracownicy Wydziału Obsługi Mediów na bieżąco śledzą przekazy mediowe i pojawiające się w social mediach wiadomości, prowadzą także monitoring elektroniczny oraz codzienne przeglądy prasy. Ministerstwo nawiązało współpracę z nowo powołanym Pełnomocnikiem Rządu do spraw Bezpieczeństwa Przestrzeni Informacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej. Działania Pełnomocnika skupiają się na obserwacji zjawisk informacyjnych, ich natężeniu oraz sposobie oddziaływania. Jednym z jego podstawowych zadań jest wykrywanie takich zjawisk i przeciwdziałanie skutkom dezinformacji. Rolę punktu kontaktowego w Ministerstwie, odpowiedzialnego za stałą współpracę z Pełnomocnikiem, pełni dyrektor Biura Polityki Bezpieczeństwa. Ponadto, w resorcie regularnie publikowane są komunikaty dotyczące tego zagadnienia, które reagują na bieżącą sytuację. Zatem Punkt Kontaktowy komunikuje się zarówno z Pełnomocnikiem, jak i urzędem. Jeśli pojawią się nieścisłe lub nieprawdziwe informacje są dementowane (rzeczowe stanowisko odnoszące się do materiału prasowego).
Ministerstwo Zdrowia
W Ministerstwie Zdrowia przygotowywany jest codzienny monitoring mediów, obejmujący m.in. sprawdzanie doniesień medialnych pod kątem pojawiających się fake newsów. MZ na bieżąco reaguje na nieprecyzyjne i nieprawdziwe informacje pojawiające się w sieci za pośrednictwem mediów społecznościowych na oficjalnych profilach w mediach społecznościowych. Działania te polegają także na weryfikacji prawdziwości informacji np. zgłaszaniu fałszywych profili społecznościowych. Monitoring w zakresie fake newsów prowadzony jest przez pracowników Biura Komunikacji w ramach obowiązków służbowych
Ministerstwo Rozwoju i Technologii
Biuro Komunikacji w Ministerstwie Rozwoju i Technologii na bieżąco monitoruje media i w przypadku pojawienia się nieprawdziwych informacji, po konsultacji z właściwym merytorycznie departamentem, podejmuje odpowiednie dla danego tematu działania. Media monitorowane są na bieżąco przez pracowników Biura Komunikacji.
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji
Departament Komunikacji Społecznej w ramach zadań i kompetencji prowadzi bieżący monitoring informacji. Do zadań komórki należy też identyfikowanie informacji posiadających znamiona dezinformacji. Departament ten współpracuje też w zakresie identyfikacji zagrożeń z innymi resortami i osobami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo państwa, takimi jak KPRM, MSZ. MON czy NASK. Departament Komunikacji Społecznej współpracuje z wiceministrem Stanisławem Żarynem, pełnomocnikiem rządu ds. bezpieczeństwa przestrzeni informacyjnej RP.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska
Do obowiązków Wydziału Komunikacji Medialnej w Departamencie Edukacji i Komunikacji należy wyszukiwanie fake newsów pojawiających się w mediach w obszarze działalności Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Ponadto ws. dezinformacji podjęto współpracę z NASK. Wszyscy pracownicy Wydziału Komunikacji Medialnej w Departamencie Edukacji i Komunikacji odpowiedzialni są za bieżący monitoring mediów.
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Systematycznie prowadzony jest monitoring mediów i sporządzany jest codziennie przegląd artykułów dotyczący zagadnień, które odnoszą się do pracy resortu. Każda komórka organizacyjna ministerstwa ma obowiązek przesłania do Wydziału Prasowego informacji na temat zauważonych w artykułach nieprawidłowości.
Ministerstwo Infrastruktury
W MI przygotowywany jest codzienny monitoring mediów, obejmujący m.in. sprawdzanie doniesień medialnych pod kątem pojawiających się fake newsów.
Ministerstwo Aktywów Państwowych
Ministerstwo Aktywów Państwowych na bieżąco reaguje na nieprecyzyjne i nieprawdziwe informacje oraz stale monitoruje wiarygodność informacji pojawiających się w sieci, poprzez monitoring mediów. Działania te polegają przede wszystkim na weryfikacji prawdziwości informacji np. zgłaszaniu fałszywych profili społecznościowych. Zwracana jest szczególna uwaga na udostępniane treści, również poprzez sprawdzanie ich autentyczności. Ponadto ministerstwo na bieżąco współpracuje i wymienia informacje w przedmiotowym zakresie z odpowiednimi organami i służbami.
Ministerstwo Finansów
MF nie posiada procedury wykrywania fake newsów pojawiających się w mediach, każda taka wiadomość jest rozpatrywana indywidualnie (ocenia ryzyko medialne i podejmuje odpowiednie działania). Za monitoring ewentualnego pojawiania się fake newsów odpowiada wydział prasowy (w zakresie monitoringu prasy i RTV) oraz zespół ds. mediów społecznościowych (w zakresie monitoringu SM). Zadania są realizowane w ramach obowiązków służbowych.
Ministerstwo Obrony Narodowej
Identyfikacja a także szybka reakcja oraz przeciwdziałanie dezinformacji wynika z naturalnego procesu realizacji transparentnej polityki informacyjnej ministerstwa i nie jest obramowane osobnymi procedurami. Reakcja na fake newsy jest uzależniona od skali, źródła i zagrożenia jakie taka nieprawdziwa informacja może wygenerować. MON stale współpracuje także z innymi ośrodkami rządowymi i międzynarodowymi (m.in. NASK, MSZ, NATO, UE, Wielka Brytania) odpowiedzialnymi za przeciwdziałanie dezinformacji. Pracownicy odpowiedzialni za komunikację społeczną na bieżąco monitorują środowisko informacyjne (zmianowy system dyżurów pełniony jest również w weekendy i święta). W ramach tego monitoringu identyfikowane i katalogowane są również przypadki rozpowszechniania fake newsów.
Ministerstwo Sprawiedliwości
Ministerstwo Sprawiedliwości na bieżąco zapoznaje się z publikacjami mediów i w razie potrzeby reaguje na nieprawdziwe informacje dotyczące swojej działalności. Powyższe czynności realizuje biuro odpowiedzialne za kontakty z mediami.
URZĘDY WOJEWÓDZKIE
Lubelski Urząd Wojewódzki
Codzienne monitorowanie mediów – tradycyjnych, internetowych, mediów społecznościowych – pod kątem wydarzeń społecznych, politycznych i kryzysowych na terenie województwa lubelskiego wykonywane jest przez pracowników Oddziału ds. mediów i komunikacji społecznej. Zgodnie z Regulaminem Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie do zadań Oddziału ds. mediów i komunikacji społecznej należy m.in. monitorowanie mediów w zakresie wydarzeń społecznych, politycznych i kryzysowych na terenie województwa oraz gromadzenie i analiza publikacji prasowych o zasięgu ogólnopolskim i lokalnym.
Podlaski Urząd Wojewódzki
Monitoring ewentualnego pojawiania się fake newsów dotyczących działalności Urzędu prowadzony jest przez pracowników Oddziału Mediów i Komunikacji Społecznej Biura Wojewody, którym kieruje Rzecznik Prasowy Wojewody Podlaskiego. Urząd nie dysponuje procedurą wykrywania pojawiających się w mediach fake newsów dotyczących jego działalności.
Świętokrzyski Urząd Wojewódzki
Przekazy medialne na temat Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach są analizowane przez Rzecznika Prasowego Wojewody Świętokrzyskiego z wykorzystaniem usługi monitoringu mediów.
Podkarpacki Urząd Wojewódzki
Codzienny monitoring mediów, zarówno tradycyjnych, jak i społecznościowych, także w kontekście wykrywania fake newsów, jest prowadzony w ramach bieżącej pracy Zespołu Prasowego Wojewody.
Warmińsko-Mazurski Urząd Wojewódzki
Monitoring środków przekazu należy do obowiązków kilku konkretnych pracowników Oddziału komunikacji, spraw organizacyjnych i analiz w Biurze Wojewody. Na ewentualne fake newsy zwracana jest uwaga podczas codziennej analizy prasowej oraz comiesięcznej analizy medialnej.
Wielkopolski Urząd Wojewódzki
Monitoring mediów jest przypisany do Oddziału mediów i komunikacji społecznej w Gabinecie Wojewody. Codzienny przegląd mediów tradycyjnych, internetu i mediów społecznościowych wykonywany jest przez każdego pracownika oddziału w ramach przydzielonego mu zakresu obowiązków. Oddział mediów i komunikacji społecznej w Gabinecie Wojewody dysponuje jedynie codziennym monitoringiem mediów. Na podstawie tego zestawienia pracownicy Oddziału oceniają, czy dana informacja jest fake newsem.
Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki
Za wykrywanie fake newsów odpowiadają pracownicy Centrum Prasowego oraz rzecznik prasowy wojewody zachodniopomorskiego poprzez stały, codzienny monitoring mediów lokalnych i ogólnopolskich. Wyżej wymienione osoby w zakresie obowiązków mają określone zadanie, polegające na analizie i monitorowaniu mediów. W celu wykorzystywane są ogólnodostępne i komercyjne narzędzi internetowe do wyszukiwania treści np. po hasłach kluczowych.
Opolski Urząd Wojewódzki
Biuro prasowe odpowiedzialne jest za bieżące monitorowanie mediów lokalnych oraz ogólnokrajowych i jest komórką podlegającą pod Opolski Urząd Wojewódzki.
Lubuski Urząd Wojewódzki
W urzędzie nie jest wyodrębnione osobne stanowisko, którego działania skoncentrowane byłyby stricte na monitorowaniu fake newsów w obszarze działalności urzędu. Pracownicy Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego na bieżąco monitorują informacje dotyczące urzędu pojawiające się w prasie lokalnej i mediach.
Dolnośląski Urząd Wojewódzki
Wszystkie nieprawdziwe informacje pojawiające się w przestrzeni publicznej są weryfikowane przez pracowników Oddziału Biura Prasowego DUW, którzy wraz z Rzecznikiem Prasowym bezpośrednio reagują na tego typu fake newsy. Wskazana jednostka merytoryczna funkcjonuje wg sprawdzonej procedury monitoringu mediów dzięki codziennie wykonywanej praktyki przeglądu i weryfikacji prasy papierowej oraz elektronicznej, także za pomocą odpowiednich ogólnodostępnych programów.
Małopolski Urząd Wojewódzki
Wykrywaniu informacji nieprawdziwych lub nieścisłych poświęcane jest wiele uwagi. Jeden z pracowników Biura Wojewody prowadzi codzienny monitoring mediów, podczas którego w szczególności zwraca uwagę m.in. na fake newsy. Niezależnie od tego wszyscy pracownicy biura prasowego są uwrażliwieni na te kwestie. Reagują na bieżąco, gdy tylko wykryte zostaną takie sytuacje i kontaktują się z autorem danego materiału. W razie konieczności wydają oświadczenie i taki komunikat publikują na stronie internetowej oraz w mediach społecznościowych. Jeżeli jest taka potrzeba, do danego materiału odnosi się również w swoich wypowiedziach publicznych wojewoda małopolski Łukasz Kmita.
SAMORZĄDY
Urząd Marszałkowski w Białymstoku
Prowadzony jest codzienny monitoring mediów przez pracowników Departamentu Polityki Informacyjnej.
Urząd Marszałkowski w Gdańsku
Pracownicy Biura Prasowego UMWP korzystają z zewnętrznej usługi elektronicznego monitoringu mediów, w ramach której śledzą publikacje w mediach i social mediach dotyczące samorządu Województwa Pomorskiego i poszczególnych członków zarządu województwa. Monitoring elektroniczny określa m.in. nacechowanie poszczególnych informacji (pozytywne/neutralne'negatywne). Niezależnie od powyżej wspomnianych informacji, pracownicy Biura Prasowego dokonują samodzielnej weryfikacji i oceny zgromadzonych publikacji i w razie ujawnienia przekłamań przygotowywane są sprostowania.
Urząd Marszałkowski w Lublinie
Urząd nie dysponuje procedurą wykrywania fake newsów. W Zespole Prasowym w Kancelarii Marszałka nie ma zatrudnionej osoby do monitorowania fake newsów.
Urząd Miasta w Krakowie
W Urzędzie Miasta Krakowa nie są zatrudniane osoby odpowiedzialne za monitoring ewentualnego pojawiania się fake newsów w obszarze działalności urzędu, a nad kontrolą informacji czuwa zespół pracowników Biura Prasowego. Biuro Prasowe urzędu korzysta w tym celu z umowy zawartej z Instytutem Monitorowania Mediów.
Urząd Miasta w Szczecinie
Nie istnieje specjalna procedura dedykowana wykrywaniu fake newsów. Informacje pojawiające się w mediach są analizowane na bieżąco, w ramach obowiązków przez zespół Referatu ds. Komunikacji Społecznej i Internetowej. Monitoring mediów należy do obowiązków pracowników Referatu ds. Komunikacji Społecznej i Internetowej.
PODSUMOWANIE
Instytucje publiczne w większości w poważny sposób traktują zagrożenia wiążące się z coraz powszechniejszą dezinformacją. Niektóre z nich mają w tym zakresie przyjęte specjalne procedury i zatrudniają dedykowanych fachowców. Są też jednak i takie instytucje, które bez ogródek przyznają, że nie mają żadnych procedur ani żadnych pracowników, którzy byliby w stanie podołać walce z fake newsami.
Instytut Audytu Obiektywizmu Medialnego
kwiecień 2023
Artykuły powiązane
INNE Z TEJ KATEGORII
