Media coraz częściej informują o przestępstwach wycelowanych bezpośrednio w rolników. To nie tylko pospolite kradzieże, ale także – często niezwykle wyrafinowane – oszustwa. Dotyczą one m.in. wyłudzeń sprzętu rolniczego, pieniędzy czy sprzedaży fikcyjnych usług.

Dzięki naszej akcji docieramy do rolników, ostrzegamy ich przed przestępcami i przekazujemy im informacje, co robić, gdy jednak padną ich ofiarą. W naszym poradniku opisujemy metody działania przestępców i sposoby radzenia sobie z nimi. Nasze materiały zawierają też pełen zestaw niezbędnych telefonów, adresów czy linków do internetowych kompendiów wiedzy.

Poradnik przygotowano w dwóch formatach – wyczerpującej broszury informacyjnej i skróconej ulotki. Wszystkie zawarte w materiałach informacje zostały także opublikowane na stronach portalu PoznajFakty.pl.

Diagnoza

W ramach projektu zdiagnozowaliśmy zagrożenia przestępczością, z jakimi mogą mieć ewentualnie do czynienia rolnicy Oto one:

1. Uwaga na bandytów, którzy kradną płody rolne

Kradzież płodów rolnych to jedno z przestępstw najczęściej dotykających rolników i proceder, który co roku naraża branżę na wielomilionowe straty. Zbiory, nawet w małym gospodarstwie rolnym, mogą paść łupem złodziei, którzy nie tylko dokonują zuchwałych kradzieży bezpośrednio z magazynów czy silosów, ale też posługują się podstępem. Często oferują usługi magazynowe w korzystnej cenie albo po prostu wyłudzają dostawy, obiecując odroczone płatności.

2. Uwaga na oszustów sprzedających kradziony sprzęt rolniczy

Przestępcy handlują wartościowym sprzętem rolniczym skradzionym na terenie innych krajów Europy. Ten zorganizowany proceder polega na sprowadzeniu do Polski kradzionego sprzętu, wyrobieniu mu fałszywych dokumentów i numerów rejestracyjnych oraz późniejszej sprzedaży nieświadomym rolnikom. Tego typu działanie może oznaczać nie tylko szkodę dla pierwotnego właściciela, ale także dla rolnika kupującego kradziony sprzęt. W przypadku ujawnienia takiego procederu sprzęt trzeba będzie zwrócić i złożyć szczegółowe wyjaśnienia, które będą miały na celu ustalenie ewentualnego udziału w paserstwie i świadomości zakupu kradzionego sprzętu. Przestrzegamy przed zakupami z niepewnych źródeł. 3. Uwaga na oszustów oferujących korzystny skup płodów rolnych lub wymianę ich na nawozy

Oszuści oferują korzystne warunku skupu płodów rolnych lub wymianę ich na nawozy lub inne środki chemiczne, a nawet sprzęt rolniczy. Po przekazaniu płodów rolnych nie dochodzi do zapłaty, a obiecane nawozy czy sprzęt nie docierają w ustalonym terminie. Kontakt z taką firmą urywa się, a nasze próby wyegzekwowania zapłaty pozostają nieskuteczne. Przestępcy dopuszczają się zuchwałego oszustwa, wykorzystując nieświadomość rolników, często działają w grupach i jednocześnie na terenie kilku gmin. W związku z działaniem na masową skalę, szkody często sięgają milionów złotych.

4. Uwaga na nieuczciwe punkty skupu płodów rolnych

W trakcie i w okresie po żniwach często pojawia się wiele nowych, nieuczciwych firm, oferujących skup płodów rolnych. Niestety zdarzają się sytuacje, w których rolnicy sprzedają do skupu zboże i nie otrzymują terminowo zapłaty. Dochodzi nawet do sytuacji kiedy firmy takie zalegają z płatnościami przez wiele miesięcy, a kwoty idą w setki tysięcy złotych. Dochodzenie roszczeń w tego typu sprawach jest utrudnione, bo firmy często są tzw. słupami i nie dysponują rzeczywistym majątkiem, aby pokryć ewentualne zobowiązania. Taki proceder ma znamiona oszustwa, ale trudno jest też go ścigać – nie każda opóźniająca się z płatnościami firma automatycznie oznacza przestępczy proceder.

5. Uwaga na oszustwa metodą „na dotację”

Oszuści wykorzystują do przestępczego działania fakt, że rolnicy mają możliwość otrzymywania różnego rodzaju dotacji. Procedura ubiegania się o pieniądze z różnych systemów dotacyjnych zazwyczaj jest dość skomplikowana i sformalizowana. Powstaje więc wiele podmiotów, które oferują doradztwo w tym zakresie, ale nie wszystkie działają rzetelnie. Zdarzają się przypadki wyłudzania pieniędzy nie tylko za sporządzenie wniosków o dotację, ale także za rzekome „zagwarantowanie” jej otrzymania. Przestępcy często wyłudzają od rolników same dotacje lub po prostu przekierowują wypłatę środków na swoje rachunki zakładane na podstawione osoby. Dochodzi także do pobierania wynagrodzenia za przygotowanie wniosku, a złożenie dokumentów w odpowiednich urzędach faktycznie nie następuje.

6. Uwaga na oszustów oferujących skup bydła

Policja ostrzega rolników przed przestępcami oszukującymi przy skupie bydła. Proceder jest dość prosty – potencjalni kupcy ogłaszają się w Internecie i obiecują bardzo korzystne warunki skupu. Po dostawie zwierząt, obiecują zapłatę w krótkim, ale odroczonym terminie. Do zapłaty jednak nigdy nie dochodzi, a kontakt z kontrahentami urywa się. Tego typu oszustwo, już przy kilku sztukach bydła, naraża rolników na straty sięgające kilku lub nawet kilkunastu tysięcy złotych. Nieuczciwi kupcy korzystają z nieświadomości rolników i z pełną premedytacją działają na terenie gmin, próbując oszukać kolejne ofiary.

7. Uwaga na oszustów podających się za pracowników KRUS

Bardzo popularne w ostatnim okresie oszustwa „na wnuczka” doczekały się swojej wersji uderzającej w bezpieczeństwo rolników. Tym razem rolników odwiedzają oszuści podający się za urzędników KRUS, którzy domagają się od nas zapłaty pieniędzy za rzekomo zaległe składki na ubezpieczenie społeczne rolników lub domagają się innych czynności – np. przekazania płodów rolnych. Tego typu działanie jest oczywiście oszustwem, a KRUS interesantów przyjmuje w oficjalnych siedzibach swoich urzędów. Nawet jeżeli ma dojść do faktycznej wizyty urzędnika KRUS w naszym gospodarstwie, to taka wizyta powinna być zapowiedziana, a urzędnik powinien się odpowiednio wylegitymować.

8. Uwaga na oszustów oferujących kredyt na fotowoltaikę

Instalacje fotowoltaiczne w ostatnich latach przeżywają prawdziwy boom i są coraz popularniejszą metodą na obniżenie rachunków za prąd, także w gospodarstwa rolnych. Niestety jest to kolejne pole, na którym oszuści próbują dorobić się kosztem rolników. Bezprawny proceder polega na oferowaniu instalacji fotowoltaicznej z możliwością finansowania takiej inwestycji kredytem zaciągniętym w imieniu rolnika przez firmę. Firma taka pobiera odpowiednie pełnomocnictwa od rolnika, jednak nie ma zamiaru z uzyskanych pieniędzy realizować inwestycji w postaci instalacji fotowoltaicznej. Znika zarówno firma jak i pieniądze z kredytu, a rolnik zostaje z ratami do spłaty.

9. Uwaga na oszustów oferujących podróbki nawozów i środków ochrony roślin

Wspólna akcja Krajowej Administracji Skarbowej, Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Policji oraz Polskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin zwraca uwagę na przestępczy proceder podrabiania nawozów i środków ochrony roślin. Ostrzeżenie kierowane jest do rolników, którzy korzystają z tego typu produktów Poszukiwanie oszczędności może wiązać się z ryzykiem skażenia upraw, gdyż podrabiane nawozy zawierają niedozwolone, toksyczne i szkodliwe związki. Oszuści oferują je w niższej cenie niż popularne i sprawdzone preparaty – potencjalna oszczędność może więc kosztować rolnika dwa razy. Rolnik, któremu udowodni się stosowanie tego typu preparatów, także podlega odpowiedzialności karnej.

10. Uwaga na oszustów oferujących niskie ceny opału na zimę

Przestępcy są bardzo kreatywni w sposobach oszukiwania rolników, szczególnie w okresie zimowym. Powszechny jest proceder oferowania opału na zimę w bardzo korzystnych cenach – najczęściej na forach i serwisach internetowych, a także internetowych aukcjach. Oszust domaga się od rolników przedpłaty, a dostawa opału ma odbyć się w późniejszym terminie. Po uregulowaniu płatności, opał do nas nie trafia i tym samym „super okazja” okazuje się oszustwem. Przestępcy często posługują się też mechanizmem „na zaliczkę”, gdzie nie wymagają od nas płatności całej sumy od razu, jedynie jej części w formie zaliczki. Oczywiście kiedy przychodzi termin dostawy, opału nie otrzymujemy, a zaliczka przepada.

11. Uwaga na oszustów oferujących „inwestycję w ziemię rolną”

W ostatnich latach policja coraz częściej ostrzega przed oszustami oferującymi różnego rodzaju inwestycje, np. w ziemię rolną. Przestępstwo polega na nakłonieniu nieświadomych rolników do zainwestowania swoich oszczędności w ziemię rolną, z której mają otrzymywać odsetki od zainwestowanych pieniędzy. Cały proceder często jest podobny do tzw. piramid finansowych. Przestępcy pozyskują środki od oszukanych rolników i przez jakiś czas wypłacają odsetki pochodzące z wpłat następnych oszukanych, stwarzając pozory legalnej działalności. Nie dochodzi jednak do faktycznej inwestycji w ziemię rolną ani mnożenia majątku. W pewnym momencie kontakt z oszustami się urywa i znikają oni z naszymi pieniędzmi. Przestępcy wykorzystują fakt, że rolnicy po żniwach otrzymują zapłaty za swoje plony lub dysponują większa gotówką z otrzymanych dotacji i oferują możliwość szybkiego jej pomnożenia.

12. Uwaga na oszustów oferujących hurtowo cukier

Rolnicy wykorzystują wyprodukowane przez siebie płody rolne do produkcji przetworów. Oszuści wykorzystują zwiększone zapotrzebowanie na cukier, by naciągnąć niczego nie podejrzewających klientów. Służby przestrzegają przed oszustami oferującymi hurtowe ilości cukru w bardzo okazyjnych cenach. Po zapłaceniu ceny „hurtownikowi”, nie dochodzi do przekazania towaru, a kontrahent znika z naszymi pieniędzmi. Przestępcy wykorzystują do tego serwisy i fora internetowe, a także elektroniczne systemy płatności.

13. Uwaga na oszustów – lichwiarzy biorących na cel majątki rolników

Lichwiarze biorą na cel małe i średnie gospodarstwa rolne, pozbawiając majątku nieświadomych swoich praw rolników. Proceder niestety jest coraz powszechniejszy – mający problemy ze spłatą zobowiązań rolnik decyduje się na drogi kredyt w firmie pożyczkowej, którego warunki są lichwiarskie. Zobowiązanie rośnie, rolnik wpada w spiralę zadłużenia, a od tego jest tylko krok do egzekucji i utraty majątku. Tego typu proceder często zakłada zabezpieczenie spłaty drogiej pożyczki za pomocą pełnomocnictwa do podziału działek rolnych i ich dalszej odsprzedaży. Tym samym rolnik może stracić nie tylko pieniądze, ale także ziemię. Tego typu podmioty kuszą rolników szybkim dostarczeniem kwoty pożyczki oraz brakiem weryfikacji w BIK. Działając pochopnie możemy paść ofiarą bardzo niekorzystnych warunków umowy, z których trudno się uwolnić.

14. Uwaga na nadużycia komorników wobec rolników

Działalność rolnicza często wiąże się z zaciąganiem zobowiązań i koniecznością ich spłaty. Niestety zdarzają się sytuacje losowe, kiedy - ze względu na opóźnienia w płatnościach - wobec rolników prowadzona jest egzekucja komornicza. Należy jednak pamiętać, że są pewne ograniczenia w działaniu komornika, który nie może prowadzić egzekucji z całości majątku rolnika. Procedura postępowania cywilnego określa szczegółowo, jakie elementy majątku rolnika są wyłączone spod egzekucji. Jeżeli jednak dojdzie do bezprawnej egzekucji, rolnik nie pozostaje bezbronny.

15. Uwaga na fałszywe oferty sprzedaży sprzętu rolniczego

Nowoczesny sprzęt rolniczy w dzisiejszych czasach jest stosunkowo drogą inwestycją i wymaga przemyślanych działań. Niestety często fakt ten wykorzystują przestępcy i oszuści. Oferują oni sprzęt rolniczy, np. ciągniki, kombajny, naczepy lub innego rodzaju maszyny rolnicze w atrakcyjnych cenach. Proceder przestępczy polega na tym, że oszuści domagają się zaliczki, a nawet wpłaty całości ceny w gotówce lub w formie bezgotówkowej za pomocą różnego rodzaju systemów płatności, a do przekazania sprzętu rolnikowi w ogóle nie dochodzi. Oszuści znikają, a wraz z nimi pieniądze oszukanych rolników. Przestępcy używają do tego procederu różnych serwisów internetowych służących do ogłoszeń w sprawie sprzedaży sprzętu i z pełną premedytacją wykorzystują nieświadomość ofiar.

Cele projektu i ich realizacja

Celem głównym projektu kampanijnego jest:

a) upowszechnianie idei, postaw i wzorców na przykładzie kampanii informacyjnych, w tym dotyczących rolników;

b) przeciwdziałanie ugruntowywaniu się stereotypów stanowiących pośrednią przyczynę przestępczości na przykładzie kampanii dotyczącej rolników.

W przypadku kampanii dotyczącej rolników cele te są realizowane poprzez:

a) upowszechnianie wiedzy o polskim prawie służącej upowszechnieniu wśród rolników wzorców postawy służącej bezpieczeństwu, unikaniu sytuacji niebezpiecznych i mogących skutkować staniu się ofiarą przestępstwa;

b) przeciwdziałanie ugruntowywaniu się stereotypów stanowiących pośrednią przyczynę przestępczości poprzez upowszechnianie wiedzy o prawdziwych, a nie stereotypowych zasadach obowiązującego w Polsce prawa.

Cele szczegółowe projektu to:

1. Opracowanie konkretnych mechanizmów informacyjnych, zwiększających świadomość społeczeństwa na temat przestępczości i przeciwdziałania jej występowaniu.

2. Przybliżenie obywatelom prawnych mechanizmów postępowania w sytuacjach zagrożenia przestępczością

3. Uświadomienie i edukacja społeczeństwa w zakresie rozwiązań i działań koniecznych do podjęcia przez osoby pokrzywdzone.

4. Upowszechnianie zapisów prawa w celu edukowania w zakresie przeciwdziałania przyczynom przestępczości

5. Przeciwdziałanie ugruntowywaniu się stereotypów stanowiących pośrednią przyczynę przestępczości

W przypadku kampanii dotyczącej rolników cele te są realizowane poprzez:

1. Utrwalenie, dzięki bezpłatnym wydawnictwom, wśród rolników wiedzy o tym, gdzie i w jaki sposób należy szukać wsparcia prawnego.

2. Przekazanie rolnikom bezpłatnych materiałów informacyjnych, dzięki którym dowiadują się, jak postępować w sytuacjach zagrożenia przestępczością.

3. Uświadomienie i edukacja rolników, poprzez bezpłatne wydawnictwa, jakie należy podjąć działania w przypadku bycia osobą pokrzywdzoną przestępstwem.

4. Poinformowanie rolników w bezpłatnych materiałach informacyjnych o konkretnych zapisach polskiego prawa.

5. Zapobieganie poprzez upowszechnianie wiedzy w bezpłatnych wydawnictwach ugruntowywaniu się stereotypowego myślenia o polskim prawie, które mogą wykorzystywać przestępcy.

Rezultaty projektu i sposoby ich uzyskania

Zasadniczym rezultatem projektu jest zwiększenie wiedzy i świadomości adresatów kampanii dot. rolników na temat rodzajów przestępstw, na jakie są narażeni, możliwości przeciwdziałania im, przysługujących im praw oraz dostępnych form pomocy w przypadku pokrzywdzenia przestępstwem.

Wartość bazowa - 0

Wartość docelowa - 80

Wskazana wartość docelowa jest badana za pośrednictwem ankiety dotyczącej zwiększenia świadomości umieszczonej na stronie internetowej PoznajFakty.pl. Przyjęto założenie, że u 80% nastąpi przyrost wiedzy. Tak też się stało w praktyce. Na początku kampanii promocyjnej przeprowadzono pierwszą sondę. Zadano pytanie:

„Jak ocenia Pan/i swój poziom wiedzy na temat rodzajów przestępstw, na jakie są narażeni są rolnicy, możliwości przeciwdziałania im, przysługujących rolnikom praw oraz dostępnych form pomocy w przypadku pokrzywdzenia przestępstwem?”

- Jest wystarczający

- Jest niewystarczający

- Trudno powiedzieć

Wyniki sondy wskazywały na niemal śladowy stan wiedzy:

- Jest wystarczający – 4,76 proc.

- Jest niewystarczający – 57,14 proc.

- Trudno powiedzieć – 38,10 proc.

W trakcie dystrybucji materiałów informacyjnych, rolników, którym je przekazywano, poproszono o zapoznanie się z materiałami i udział w kolejnej sondzie umieszczonej na portalu PoznajFakty.pl. Tym razem wyniki okazały się diametralnie odmienne:

- Jest wystarczający – 85,70 proc.

- Jest niewystarczający – 8,60 proc.

- Trudno powiedzieć – 5,70 proc.

Oznacza to, że osiągnięto zakładaną wartość docelową. A u ponad 80 proc. ankietowanych nastąpił przyrost wiedzy o polskim prawie. Oznacza to także, że materiały informacyjne zostały przygotowane w sposób profesjonalny i uwzględniający najważniejsze zagrożenia, z jakimi mogą się spotkać rolnicy.

Produkty zadania

1. Liczba przeprowadzonych kampanii informacyjnych – 1

Zrealizowano.

Wszystkie materiały informacyjne zostały wydrukowane.

Duża część materiałów informacyjnych została rozdystrybuowana.

Opublikowano wszystkie zaplanowane artykuły na Portalu PoznajFakty.pl.

Wyemitowano wszystkie zaplanowane spoty promocyjne w radiach.

Zorganizowano dostępną dla wszystkich zainteresowanych debatę online.

2. Liczba debat online zorganizowanych po każdej kampanii informacyjnej – 1

Zrealizowano

W debacie wzięły udział 3 osoby – prowadząca i dwóch prawników ekspertów.

W sumie debatę obejrzało blisko 300 osób. Jest ona nadal dostępna na portalu PoznajFakty.pl i na jego kanale w serwisie YouTube.

3. Liczba wydanych broszur informacyjnych (średnio 10.000 w zakresie jednej kampanii) – 30 000

Zrealizowano

Dzięki poszukiwaniu solidnych i atrakcyjnych cenowo wykonawców udało się nawet znacząco przekroczyć zakładaną ilość. W sumie wydrukowano 30 000 broszur informacyjnych. Były one, są i będą nadal dystrybuowane poprzez m.in. ośrodki działające w ramach sieci Funduszu Sprawiedliwości, parafie, jednostki policji i prokuratury, a także organizacje współpracujące z rolnikami. Zorganizowano też akcje bezpośredniego rozdawania broszur.

4. Liczba ulotek dot. kampanii informacyjnych (średnio 100.000 w zakresie jednej kampanii) – 100 000

Zrealizowano

Wydrukowano w sumie zakładane w projekcie 100 000 ulotek. Były one, są i będą nadal dystrybuowane poprzez m.in. ośrodki działające w ramach sieci Funduszu Sprawiedliwości, parafie, jednostki policji i prokuratury , a także organizacje współpracujące z rolnikami. Zorganizowano też akcje bezpośredniego rozdawania broszur.

5. Liczba materiałów na portalu - produkty kampanii PR (min. 30 w zakresie jednej kampanii) - 30

Zrealizowano

W sumie na portalu PoznajFakty.pl ukazało się 30 artykułów poświęconych kampanii i jej tematyce.

6. Liczba instytucji, zainteresowanych wspólnymi działaniami w zakresie upowszechniania rezultatów kampanii – 40

W sumie udało się zainteresować wspólnymi działaniami w zakresie upowszechniania rezultatów kampanii. Są to m.in. ośrodki działające w ramach sieci Funduszu Sprawiedliwości, Ministerstwo Sprawiedliwości, parafie, organizacje społeczne itp.

Kampania promocyjna

Przeprowadzeniu kampanii informacyjnej towarzyszyła zakrojona na szeroką skalę wielokanałowa kampania informacyjno-promocyjna. Aby dotrzeć do jak największej części społeczeństwa kampania był realizowana w mediach tradycyjnych (lokalnych) oraz elektronicznych/społecznościowych, w tym poprzez druk broszur i ulotek. Wszystkie działania informacyjno-promocyjne podejmowane w ramach kampanii były zgodne z wytycznymi w zakresie informacji i promocji projektów realizowanych w ramach środków Dysponenta Funduszu. Oznacza to, że wszelkie dokumenty projektowe, produkty i materiały informacyjno-promocyjne, publikacje, prezentacje oraz inne formy komunikacji zawierają informacje na temat dofinansowania z Funduszu Sprawiedliwości. Wszystkie były też skonsultowane i zaakceptowane przez dysponenta.

W kampanii użyte zostały trzy podstawowe kanały dotarcia do grup docelowych, w ramach których wykorzystywano różne narzędzia informacyjno-promocyjne dostosowane do potrzeb odbiorców:

1. internet – obejmujący PR internetowy:

- opublikowano 30 artykułów na portalu PoznajFakty.pl, część z nich znalazła się też na profilach portalu w mediach społecznościowych,

- zrealizowano debatę online, która była i jest dostępna na portalu PoznajFakty.pl, a także na jego profilu na YouTube.

2. media tradycyjne – publikacje płatne oraz prowadzenie PR w wybranych mediach, głównie lokalnych.

- przeprowadzono kampanie informacyjne na antenie 5 rozgłośni radiowych: Radia RDN Nowy Sącz, Radia Warszawa. Radia Via Rzeszów, Radia Podlasie i Radia eM Katowice. W ramach kampanii przygotowano spot promocyjny w formie rozmowy z ekseprtem-prawnikiem, który został wyemitowany łącznie blisko 150 razy.

3. różne formy promocji bezpośredniej – w tym m.in. użycie materiałów informacyjno- promocyjnych tj. dostarczenie ulotek, broszur umieszczenie w określonych miejscach.

Materiały były, są i będą nadal dystrybuowane poprzez m.in. ośrodki działające w ramach sieci Funduszu Sprawiedliwości, parafie, jednostki policji i prokuratury i organizacje społeczne.

Fundacja Centrum Pomocy Pokrzywdzonym i Prewencji Przestępczości

grudzień 2023