Pytanie:

Mam problem - pracodawca na skierowaniu do lekarza medycyny pracy wpisał mi obsługę wózka. Pracuje tam około ośmiu lat, nie mając uprawnień na wózki. Mam 62 lata, byłem sześć miesięcy na L4 i sześć miesięcy na świadczeniu rehabilitacyjnym. Zaproponował rozwiązanie umowy za porozumieniem stron, gdyż niema dla mnie pracy. Tym skierowaniem chce wymusić moją zgodę. Jak mam postąpić w tej sytuacji?

Co mówi prawo?

Stosownie do przepisów Kodeksu Pracy, pracodawca jest zobowiązany skierować pracownika na badania lekarskie (wstępne, okresowe, kontrolne) przed dopuszczeniem do pracy na danym stanowisku. Pracownicy w trakcie zatrudnienia podlegają zgodnie z art. 229 § 2 KP badaniom okresowym, a w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.

Art. 229 [Badania lekarskie]

§ 2. Pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. W przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.

§ 4. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Odmowa poddania się badaniom kontrolnym stanowi naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i może stanowić podstawę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Uzasadnia również niedopuszczenie pracownika do pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia.

Obowiązkiem każdego pracodawcy kierującego pracownika na profilaktyczne badania lekarskie jest natomiast wystawienie skierowania na te badania zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332, z późn. zm.). W skierowaniu tym należy dokładnie opisać rodzaj wykonywanej pracy, podstawowe czynności, sposób i czas ich wykonywania. Określenie rodzaju pracy najczęściej odbywa się przez podanie stanowiska pracy, zawodu, funkcji, specjalności, charakteru pracy lub czynności, które ma wykonywać pracownik. Przy czym jeżeli rodzaj pracy nie wynika wprost z nazwy stanowiska, na którym pracownik jest zatrudniony, to w skierowaniu należy go dookreślić poprzez wskazanie, że jest to np. obsługa wózka widłowego z mechanizmem podnoszenia. Na tej podstawie lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę lekarską decyduje o zakresie i rodzaju badań, w tym badań specjalistycznych niezbędnych do wydania orzeczenia lekarskiego potwierdzającą zdolność pracownika do wykonywania określonego rodzaju prac.

§ 4 [Skierowanie na badania]

1. Badanie profilaktyczne przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę.

1a. Skierowanie, o którym mowa w ust. 1, jest wydawane w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje osoba kierowana na badania.

2. Skierowanie, o którym mowa w ust. 1, powinno zawierać:

1) określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane;

2) w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy - określenie stanowiska pracy, na którym osoba ta ma być zatrudniona; w tym przypadku pracodawca może wskazać w skierowaniu dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej potrzebom zakładu;

3) w przypadku pracowników - określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony;

4) opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy, o których mowa w pkt 2 i 3, czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.

Prawa pracownika

Jeśli w ramach dotychczasowego zatrudnienia pracownik nie wykonywał określonych czynności, nie wchodziły one w zakres jego obowiązków, to ujęcie ich w skierowaniu na badanie kontrolne powinno być związane ze zmianą stanowiska pracy. Taka zmiana stanowi generalnie zmianę umowy o pracę, powinna być więc dokonana według określonych procedur, tzn.

• za porozumieniem stron – poprzez podpisanie aneksu do umowy albo porozumienia zmieniającego lub

• przy pomocy wypowiedzenia zmieniającego.

Pracownicy, którzy są bliscy osiągnięcia wieku emerytalnego, czyli co do za zasady:

• kobieta – gdy skończyła 56 lat

• mężczyzna – gdy skończył 61 lat.

podlegają ochronie przed rozwiązaniem umowy o pracę za wypowiedzeniem.

Zmiana warunków pracy lub płacy w 4-letnim okresie ochronnym przed osiągnięciem wieku emerytalnego jest zasadniczo możliwa wyłącznie na mocy porozumienia stron, które wymaga zgodnego oświadczenia woli obu stron umowy o pracę.

Obowiązki pracodawcy

W opisanym przez czytelnika stanie faktycznym, skierowanie na badanie kontrolne jest obowiązkiem pracodawcy przed dopuszczeniem do pracy po długotrwałej w niej nieobecności. Obowiązkiem Pana jako pracownika jest poddanie się takiemu badaniu.

Natomiast zakres badania powinien być określony na podstawie wystawionego przez pracodawcę skierowania, zawierającego opis wykonywanej pracy, zgodny z zajmowanym stanowiskiem i umową o pracę (ewentualnie opisem stanowiska czy zakresem czynności jeśli takie zostały sporządzone). Pracodawca może zmienić warunki pracy w sposób opisany powyżej, przy czym w przypadku osoby w tzw. wieku ochronnym, a taką jest pracownik, który ukończył 62 lata, taka zmiana jest zasadniczo możliwa tylko za porozumiem stron.

Jeśli dotychczas nasz czytelnik nie wykonywał pracy polegającej na obsłudze wózka widłowego i takie zadanie nie wchodziło w zakres jego obowiązków, to pracodawca nie może mu powierzyć takiej pracy bez wcześniejszej zmiany warunków pracy dokonanej w porozumieniu z nim.

Gdyby pracodawca w wyniku niedopuszczenia naszego czytelnika do pracy przez lekarza medycyny pracy w wyniku badań przeprowadzonych na podstawie skierowania niezgodnego z Pańskim stanowiskiem i zakresem obowiązków, rozwiązał z nim umowę o pracę, to będzie mu przysługiwała skarga do sądu pracy o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie (art. 56 KP).

Dodatkowym wzmocnieniem pozycji pracownika będzie fakt podlegania przez niego szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy przysługującej pracownikom w wieku przedemerytalnym. Z pracownikiem takimi nie można rozwiązać stosunku pracy za wypowiedzeniem, poza sytuacjami wyjątkowymi, wśród których jest wydanie orzeczenia lekarskiego, w którym stwierdzono, że pracownik utracił zdolność do wykonywania dotychczasowej pracy. Działania pracodawcy polegające na określeniu w skierowaniu na badania lekarskie innego stanowiska pracy i opisu warunków pracy niż wynikające z umowy o pracy oraz późniejsze rozwiązanie umowy o pracę w związku z niedopuszczeniem pracownika do pracy na tak wadliwie opisanym stanowisku pracy, należy oceniać jako obejście przepisów o ochronie przedemerytalnej.

Instytut Audytu Obiektywizmu Medialnego

październik 2023